Een bestaand kantoor aanpakken en toekomstbestendig maken is vaak geen eenvoudige opgave. Je hebt hierbij te maken met verschillende uitdagingen en beperkingen, die al in het bestaande gebouw aanwezig zijn. We nemen je graag mee naar het Stadsdeelkantoor Noord van de gemeente Amsterdam. Hier werd door Veolia Gebouwenbeheer invulling gegeven aan de duurzaamheidsvraag van de gemeente Amsterdam.
We spraken met Jaap Piet (Projectleider werktuigbouw bij het Gemeentelijk Vastgoedbedrijf Amsterdam), Erwin Leydekkers (Technisch Object Manager bij de Gemeente Amsterdam), René Steggerda (Contract Manager bij Veolia) en Bert Heuvink (Projectleider bij Veolia) over de uitdagingen om een gebouw van deze omvang toekomstbestendig te maken.
Het gebouw
Het Stadsdeelkantoor Noord, aan het Buikslotermeerplein, werd in 2000 opgeleverd en vormt het hart van stadsdeel Noord in Amsterdam. Zo vind je hier onder andere het Stadsloket, huist er het stadsdeelbestuur en is het de werkplek voor de gemeenteambtenaren in Noord. Het gebouw heeft een gebruiksoppervlakte van ruim 7.500 m2. Een deel daarvan, ruim 1.200m2, werd in 2019 verbouwd tot flexkantoor en multifunctioneel bedrijfsrestaurant. Vanaf de oplevering is het gebouw voorzien van een WKO (warmte/koude-opslag) installatie voor de klimaatregeling van het gebouw. Een traditionele cv-installatie zorgde voor voldoende warmte bij piekbelastingen.
Noodzaak
Voor een gebouw is het Stadsdeelkantoor nog niet zo oud en toch was de modernisering en verduurzaming eigenlijk een no-brainer. Doordat er rond het pand op verschillende plekken nieuwbouw plaatsvond, kwamen onder andere de WKO putten in het gedrang en moesten deze gedempt worden. Om de gebruikers toch van een aangename werkomgeving te voorzien werd er in de zomer een koelinstallatie gehuurd. Erwin reageert; “Maar daardoor kregen we wel vragen van collega’s. Waarom doen we dit zo? Dat is toch niet duurzaam?”. Jaap haakt in; “De gemeente Amsterdam heeft de ambitie om haar gebouwen zo energiezuinig mogelijk te laten functioneren én aardgasloos te maken. Het inhuren van koeling is een grote energie slurper en kan alleen een tijdelijke oplossing zijn”. Het werd dus hoog tijd om de klimaatbeheersing grondig aan te pakken en te moderniseren. Dat vraagt niet alleen veel denkwerk, maar ook een grote investering. Dus je wilt het in één keer goed doen.
De WKO-installatie was door het dempen van de putten al onbruikbaar geworden. En om te beantwoorden aan de duurzaamheidsambitie van de gemeente Amsterdam werd besloten om de bestaande, gasgestookte cv’s te vervangen. De keuze viel op een 4-pijps Warmtepomp met een vermogen van 500kW (bij een buitentemperatuur van 7 graden Celsius). Een aansluiting op het warmtenet zorgt ervoor dat eventuele pieken kunnen worden opgevangen. Maar ook de klimaatbeheersing werd grondig aangepakt. De mechanische ventilatie van de kantoren is vervangen door een energiezuinig type met een laag temperatuurverwarmingsbatterij. Ook de ventilatieunits van de Raadzaal en het multifunctioneel bedrijfsrestaurant zijn nieuw en hebben nu warmte/koude terugwinning. ”In de praktijk lijkt de aansluiting op het stadswarmtenet overbodig te zijn. Want met de grootste vierpijpswarmtepomp van Nederland op het dak, blijken we ruim voldoende warmte te kunnen leveren", vertelt Erwin. “En een groot voordeel van deze keuze is dat we bijvoorbeeld gelijktijdig aan de zonzijde van het gebouw kunnen koelen en aan de schaduwzijde kunnen verwarmen. Een grote comfortverbetering!”. Dankzij het Priva Blue ID Building Management System en de nieuwe regelklepjes van het klimaatplafond heeft elke ruimte nu zijn eigen naregeling.
De verbouwing
Na de nodige voorbereidingen werd in september 2020 gestart met de verbouwing. René vult in; "Het vraagt veel planning, afstemming en communicatie om dit gezamenlijk te realiseren. Je werkt in een gebouw dat gewoon in bedrijf is en dus moet je rekening houden met overlast voor de gebruikers. We hadden een gezamenlijk kantoor en kwamen dan ook tweewekelijks bij elkaar om alles open en transparant met elkaar te bespreken”. Bert vult aan; "Door te zorgen dat je altijd voor elkaar bereikbaar bent, vallen er weinig zaken van de kar. En je moet flexibel zijn. Dus plan je sommige werkzaamheden in het weekend, omdat het doordeweeks gewoon te veel overlast geeft.”
Het is dus snel duidelijk dat een project als dit alleen lukt als je met elkaar als team kunt functioneren. De grootste uitdaging bij deze vervanging zit erin dat er bestaande delen van de oude installatie blijven zitten. Dat betekent dan ook dat je gaandeweg het traject verrassingen tegen gaat komen, die je samen moet oplossen. Denk bijvoorbeeld aan het vervangen van oude regelventielen van het klimaatplafond. Laat je die zitten, dan geeft dat later weer storingen en dus klachten van de ‘bewoners’. Erwin vervolgt: "Die samenwerking was echt super. Iedereen deed zijn uiterste best het maximale eruit te halen. En dat lukt alleen als alle neuzen dezelfde kant op staan”.
In september 2021 werd de installatie opgeleverd. Het gebouw is dan voorzien van een warmtepomp, stadsverwarming, drie nieuwe luchtbehandelingskasten en is volledig aangesloten op het energiemonitoringsysteem Hubgrade van Veolia. Delen van het dak zijn ‘groen’ door een sedumdak en alleen bestaande zonnepanelen zijn op korte termijn nog aan vervanging toe. Finetuning van de installatie, om zo efficiënt en economisch mogelijk het leefcomfort in het gebouw optimaal te houden, gebeurt nog steeds regelmatig.
Het resultaat
Het eindresultaat is gebouw met een hypermoderne klimaatinstallatie. “We zitten dicht tegen energieneutraal aan en met de plaatsing van de nieuwe zonnepanelen later dit jaar gaan we dat ook halen", vertelt Erwin. We kunnen dus concluderen dat we daarmee volledig invulling geven aan de ambitie van de gemeente. Ook qua verbruik is het resultaat verbluffend. Niet alleen is het gasverbruik van bijna 50.000 m3 per jaar naar nul gegaan, ook het elektraverbruik is netto met 25% gedaald. Niet slecht voor een gebouw met volledig elektrische warmte en koude voorziening.
En de overheidsmaatregel om de temperatuur in een overheidsgebouw te verlagen naar 19 graden, was dat nog lastig? Erwin moet lachen; “het lijkt hier soms wel de USS Enterprise, zo hightech is het. Wij kunnen dat via het GBS (Gebouwbeheerssysteem) dat eenvoudig instellen. En we hebben meer gedaan door bijvoorbeeld de kloktijden op te schuiven van 6:00u naar 7:30u. en we kunnen zelfs per ruimte de temperatuur regelen. In oudere gebouwen is zo’n aanpassing vaak moeilijker, al is dat ook een beetje afhankelijk van het gebruikte GBS natuurlijk”.
Als we de vier heren vragen naar hun conclusie over het resultaat zijn zij unaniem. We hebben veel geleerd en het is mooi om te zien dat we met dit traject nu een jaarlijkse besparing van ruim 500 ton CO2 hebben kunnen realiseren. Dat draagt echt bij aan de maatschappij! We staan al te popelen om het volgende gebouw ook aan te pakken en te voorzien van deze hypermoderne installatie.
